گفتگوی تخصصی سطح بالا در مورد کودکان کار و خیابان در مشهد
گزارشی از نشست تحلیلی و ارزیابی طرح ساماندهی کودکان کار در مرکز صدف با حضور رئیس سازمان بهزیستی کشور
گفتگوی تخصصی سطح بالا در مورد کودکان کار و خیابان در مشهد
عصر روز 26 تیرماه که آخرین روز هفته بهزیستی بود رئیس سازمان بهزیستی کشور که برای بهره‌برداری از 31 واحد مسکونی مددجویان سادات در مشهد حضور یافته بود به مرکز جدید الاحداث ساماندهی کودکان کار در جنب شیرخوارگاه علی‌اصغر مشهد رفت و با مدیر کل، معاون اجتماعی و جمعی از مدیران مرتبط با پروژه ساماندهی کودکان کار به گفتگو نشست.
در این گفتگو، مهم‌ترین چالش‌ها و مسائل ساماندهی کودکان کار مشهد مطرح و دکتر وحید قبادی‌دانا در هر مورد، راهکارهایی ارائه داد.
در این گزارش، خلاصه‌شده‌ی این گفتگوها را می‌خوانیم.
80 درصد کودکان از اتباع غیر ایرانی هستند
در ابتدای نشست، شهره شاهرودی، معاون اجتماعی بهزیستی خراسان رضوی، گزارشی از وضعیت فعلی طرح ساماندهی و همچنین وضعیت کودکان مرکز صدف را به حاضران ارائه کرد.
مرکز صدف، پیش از این در منطقه‌ی کوی کارمندان در بلوار شهید رستمی قرار داشت که به جهت محدودیت امکانات، قدیمی بودن ساختمان، وضعیت نامناسب فیزیکی و شرایط غیر استاندارد آن، مدیران بهزیستی استان تصمیم گرفتند بخشی از شیرخوارگاه علی‌اصغر را که برای این مرکز مناسب بود، بهسازی و بازسازی کنند و با هزینه‌ای بالغ بر 800 میلیون تومان، یک مرکز بزرگ، زیبا، استاندارد، دارای امکانات و شرایط بسیار خوب بهداشتی، امنیتی و ایمنی را در این محل ایجاد نمایند.
نشست دکتر قبادی دانا و مدیر کل بهزیستی در این مرکز برگزار گردید. این نشست پس از بازدید از بخش‌های مختلف مرکز تازه تأسیس صورت گرفت و رئیس سازمان بهزیستی کشور، در پایان بازدید و همچنین در انتهای نشست مدیران، از بهزیستی استان تشکر و قدردانی کرد.
معاون اجتماعی بهزیستی خراسان رضوی در ارائه‌ی گزارش به رئیس سازمان بهزیستی گفت: تا پایان سال گذشته که رصد آماری دقیقی انجام داده‌ایم 80 درصد کودکان جمع‌آوری شده، از اتباع و مهاجرین بوده‌اند و تنها 20 درصد آنها کودکان ایرانی هستند که البته تعدادی از این عزیزان هم خراسانی نیستند و با خانواده یا بدون خانواده، از استان‌های دیگر به اینجا آمده‌اند.
وی ادامه داد: بیشترین سنین پذیرش کودکان بین 7 تا 12 سال می‌باشد و با توجه به اینکه حدود 8 ماه از آغاز طرح ساماندهی می‌گذرد تعداد قابل توجهی از کودکان و خانواده‌هایشان بازتوان و توانمند شده و به زندگی عادی خود ادامه می‌دهند و در حال حاضر حدود 25 کودک در مرکز صدف مهمان ما هستند.
شهره شاهرودی میانگین زمان اقامت کودکان در این مرکز را بین 7 روز تا یک ماه ذکر کرد و گفت: البته بنا به دلایل قضایی، در دسترس نبودن خانواده و برخی مسائل اداری، بعضی کودکان بیش از یک ماه نیز در مرکز مهمان ما هستند که البته طبق دستور العمل‌های سازمان به وضعیت اجتماعی، فرهنگی، تغذیه، آموزشی و توانمندسازی آنان توجه می‌شود و هزینه‌های زیادی صرف این امور می‌گردد.
قبلا 90 کودک در این مرکز داشتیم و حالا به سی نفر کاهش یافته است
همچنین مدیر کل بهزیستی خراسان رضوی با یادآوری اینکه در این مرکز قبل از دوره‌ی مدیریت جدید بهزیستی استان گاها 90 کودک یا بیشتر هم نگهداری می‌شدند گفت: با شروع دوره‌ی مدیریت جدید، طرح ساماندهی را با همکاری دستگاه قضایی کلید زدیم که نتایج بسیار خوبی داشت و ده‌ها کودک از مرکز ترخیص و تحویل خانواده‌ها شدند که در حال حاضر، تعداد کودکان زیر 30 نفر است.
دکتر مسعود فیروزی با یادآوری اینکه تعداد زیادی از این کودکان از اتباع افغانستان هستند گفت: ما تلاش زیادی را با دادستان مشهد داشتیم که این خانواده‌ها را بیابیم و کودکان‌شان را با اخذ تعهد به آنها تحویل دهیم. الحق و الانصاف، دادستانی مشهد خیلی همکاری مفصل و نزدیکی با بهزیستی دارد که جای تقدیر و تشکر دارد. بخصوص خانم دکتر عابدین‌زاده، معاون دادستان مشهد و سرپرست دادسرای صغار و محجورین، یک مجتمع خوب برای ساماندهی، بازتوانی و توانمندسازی کودکان و خانواده‌هایشان تشکیل داده و با کمک قضات و موازین حقوقی موجود، خانواده‌های اتباع را توجیه و در صورتی که نیاز به رد مرز باشد، کودکان را با خانواده تحویل نهادهای قانونی می‌دهند.
رئیس سازمان بهزیستی کشور با قدردانی از بهزیستی استان گفت: در تهران نیز که حدود 950 نفر کودکان کار را ساماندهی کرده‌ایم نزدیک به 80 درصدشان اتباع غیر ایرانی بوده‌اند. در خراسان رضوی بر اساس آمارهای موجود، حدود 620 کودک ساماندهی شده‌اند که البته آمار بسیار بالایی است که به خاطر وجود مهاجرین در این استان، حاشیه‌نشینی، زائرپذیری و همجواری با کشورهای همسایه، این مسئله اتفاق افتاده و عملکرد بسیار خوبی از بهزیستی استان را ثبت کرده است.
ساکنین یک منطقه مشهد فاقد هویت هستند
در این بین، معاون اجتماعی بهزیستی استان یادآوری کرد: تعدادی از این کودکان مربوط به یک منطقه در مشهد هستند که ساکنین آنجا فاقد هویت رسمی و قانونی می‌باشند و در این موارد، تصمیم‌گیری با دستگاه قضایی است که چگونه با این کودکان و خانواده‌هایشان تعامل داشته باشند.
دکتر قبادی‌دانا رئیس سازمان بهزیستی با بیان اینکه تعدادی از کودکان جمع‌آوری شده در تهران پاکستانی، عراقی و افغانستانی هستند گفت: در طرح ساماندهی کودکان، نهادها و ارگان‌های بسیاری دخیل و سهیم هستند و باید وظایفی را که قانون به آنها محول کرده انجام دهند. شما هم در بهزیستی خراسان رضوی، باید از این نهادها بخواهید همکاری خود را مضاعف کنند و در بخش‌های مرتبط با خودشان کارها را انجام دهند.
وی با بیان اینکه کار ساماندهی کودکان کار و خیابان، یک کار اجتماعی مهم و پرفایده است گفت: متأسفانه دشمنان نظام و رسانه‌های معاند از موضوع کودکان کار بر علیه نظام استفاد و علیه ما تبلیغات می‌کنند در حالی که تحقیقات و بررسی‌های دقیق نشان می‌دهد که تنها 15 تا 20 درصد اینها ایرانی هستند و این فرزندان اتباع غیر ایرانی می‌باشند که بخش عمده‌ی این کودکان را تشکیل می‌دهند.
وی تأکید کرد: البته از نظر ما همه‌ی کودکان، قابل احترام و مهم هستند و ما در مدتی که این کودکان تحت نظارت و مدیریت بهزیستی هستند به آنها بخوبی رسیدگی می‌کنیم اما مسؤولان کنسولگری افغانستان و دیگر کشورهای مرتبط باید کمک کنند. ما در حال حاضر در شرف برنامه‌ریزی برای تأسیس یک مرکز کودکان اتباع هستیم که شما هم در مشهد باید این کار را انجام دهید. چون ورود کودکان بی‌سرپرست یا بدسرپرست غیر ایرانی به مراکز شبه خانواده، مشکلاتی برای کودکان این مراکز ایجاد می‌کند.
با کنسولگری افغانستان در مشهد گفتگو کرده‌ایم
در همین زمینه، معاون اجتماعی بهزیستی خراسان رضوی گفت: ما مکاتباتی را با تهران در این مورد داشته‌ایم و منتظر پاسخ آنها هستیم. همچنین با همکاری دادستانی مشهد، مسؤولین کنسولگری افغانستان را دعوت و از آنها خواسته‌ایم که در جلب خیرین هموطن‌شان برای حمایت از کودکان بی‌سرپرست یا بدسرپرستی که در خیابان حضور دارند کمک کنند و این مسئله در حال انجام است.
دکتر قبادی دانا در زمینه حضور کودکان در خیابان برای کار گفت: این مسئله از نظر موازین حقوق کودکان و همچنین به لحاظ قانونی جرم است و اگر ثابت شود که والدین برای این کار اصرار و اجباری به کودکان دارند با آنها برخورد قانونی می‌شود.
رئیس سازمان بهزیستی کشور همچنین در خصوص فرایند ساماندهی کودکان کار، این موضوع را به یک فرایند مشابه کار بهداشت و درمان در یک سانحه تشبیه کرد و گفت: از زمانی که یک مصدوم در محل سانحه پیدا می‌شود تا شناسایی و بردن او به مرکز درمانی و اقدامات درمانی لازم برای بازگرداندن سلامت به او، همه مراحل توسط وزارت بهداشت و درمان به صورت کامل انجام می‌گیرد تا فرد مصدوم به سلامت به خانواده بازگردد.
دکتر قبادی دانا گفت: همین رویه در مورد کودکان کار یا کودکان آسیب‌دیده و آزار دیده هم باید انجام گیرد. یعنی مراحل شناسایی، پیدا کردن خانواده و بستگان، انتقال به مراکز امن و ایمن مانند همین مرکز صدف، نگهداری، رسیدگی به وضعیت تغذیه، انجام مشاوره روان‌شناسی برای آرامش‌بخشی به کودک، بازتوانی، تحویل به خانواده و توانمندسازی خانواده باید در دستور کار باشد.
نصب دستگاه اسکن عنبیه از نان شب واجب‌تر است
رئیس سازمان بهزیستی کشور همچنین به نصب دستگاه اسکن عنبیه در مرکز صدف برای شناسایی کامل هویت کودکان و پیشگیری از بازگشت تکراری آنها به مراکز تحت نظارت بهزیستی اشاره کرد و گفت: نصب این دوربین و اتصال آن به نرم افزار کشور و بانک اطلاعات سراسری، از نان شب واجب‌تر است و می‌تواند از تکرار بازگشت کودکان به مراکز جلوگیری کند و در صورت بازگشت، بتوانیم خانواده را مورد سؤال قرار دهیم و یا اگر پس از رد مرز خانواده، بار دیگر این خانواده به شکل غیر قانونی به کشور بازگشت، آن را به مقامات امنیتی و قضایی گزارش کنیم.
دکتر قبادی دانا همچنین خواستار همکاری نهادهای اطلاعاتی و امنیتی استان برای پیشگیری از قاچاق کودکان در این طرح شد که مدیر کل بهزیستی استان خراسان رضوی گفت: همکاری ما با دستگاه قضایی و سایر نهادهای متداخل در این طرح بسیار خوب است و درخواست همکاری نزدیک با اطلاعات و نیروهای امنیتی‌در دستور کار قرار دارد که بزودی جلسات مشترکی با آنها برگزار و اطمینان داریم که آنها همکاری بسیار خوبی با بهزیستی دارند که مشکل کودکان کار را برای همیشه حل کنیم.
دکتر فیروزی گفت: شهرداری، نیروی انتظامی، دادگستری، آموزش و پرورش، ارشاد اسلامی، وزارت بهداشت، وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، صدا و سیما، بیمه‌ها و دوایر دیگری هم در این زمینه وظایف دارند و باید همکاری لازم را برای ساماندهی داشته باشند که آن طور که می‌دانیم در استان خراسان رضوی، همه‌ی نهادهای مرتبط پای کار هستند و اتفاقات بسیار خوبی در این استان رقم خورده است.
همچنین معاون پشتیبانی و منابع انسانی بهزیستی خراسان رضوی در این بخش گفت: ما برای بازسازی و بهسازی این مرکز بیش از 800 میلیون تومان هزینه کرده‌ایم و در مورد دستگاه اسکن عنبیه نیز مکاتبه شده که مجوز هزینه داشته باشیم و بلافاصله انجام خواهیم داد تا این مشکل حل شود.
محسن توحیدی مقدم، ضمن برشمردن مشکلات مالی پیش روی طرح گفت: خوشبختانه، دستگاه‌های نظارتی استان هم همکاری خوبی با طرح دارند و ما توانسته‌ایم هزینه‌ها را انجام دهیم که این طرح با موفقیت به نتیجه برسد و مبحث کودکان خیابانی به شکل مطلوبی حل شود.
از ظرفیت سازمان‌های مردم نهاد در این طرح استفاده کنید
رئیس سازمان بهزیستی کشور همچنین به سازمان‌های مردم نهاد در این زمینه اشاره کرد و خواستار تلاش بیشتر برای جذب و جلب همکاری نهادهای غیر دولتی در این زمینه شد.
مدیر کل بهزیستی خراسان رضوی با بیان اینکه در حال حاضر یک مرکز فعال غیر دولتی در زمینه آموزش و حمایت کودکان کار و خانواده‌های آنان با بهزیستی همکاری دارد گفت: در حال راه‌اندازی مراکز دیگری در این زمینه هستیم که نیاز به اعتبارات و مجوز سازمان بهزیستی داریم و مکاتبات با تهران در این زمینه انجام شده و آمادگی داریم تا مراکز دیگری را هم در این زمینه فعال کنیم و ظرفیت‌های خوبی که در این زمینه در مشهد و استان وجود دارد بسیار مناسب است.
رئیس سازمان بهزیستی کشور همچنین گفت: شهرداری طبق آیین‌نامه باید فضاهای مناسب برای ساماندهی، مراقبت، نگهداری و بازتوانی این کودکان را در اختیار بهزیستی قرار دهد که لازم است برنامه‌ریزی و هماهنگی لازم با شهرداری مشهد در این زمینه صورت گیرد.
مدیر کل بهزیستی خراسان رضوی در این زمینه با تأکید بر همکاری خوب شهرداری مشهد با بهزیستی گفت: شهرداری فضایی که مناسب با این مسئله و بحث کودکان با شرایط خاص مورد نظر این مراکز باشد در اختیار ندارد اما قول‌های خوبی در مورد کمک برای تأمین هزینه‌های مرکز به بهزیستی داده‌اند و همکاری لازم را با بهزیستی انجام دارند که در نظر داریم با تغییراتی که در شورای شهر و شهرداری مشهد در حال انجام است موضوع را به صورت جدی‌تر پیگیری کنیم و از ظرفیت‌های این سازمان نیز استفاده نماییم.
خراسان رضوی الگوی کشوری شده است
رئیس سازمان بهزیستی کشور ضمن قدردانی از مسؤولان بهزیستی استان و مدیران نهادهایی که با این طرح همکاری دارند گفت: استان خراسان رضوی پایلوت شده که الگوی کشوری بشود و موفقیت این طرح در استان، اهمیت زیادی دارد.
دکتر قبادی دانا گفت: باید یک سامانه برای ثبت اطلاعات طرح راه‌اندازی شده و یک گزارش تحلیلی از وضعیت کودکان کار استان در این سامانه وجود داشته باشد که بتوانیم آن را به عنوان الگوی کشوری مطرح کنیم.
رئیس سازمان بهزیستی کشور با یادآوری نشستی که در زمان تولیت آیت‌اله رئیسی در آستان قدس با آیت‌ا.. علم‌الهدی داشته گفت: نماینده ولی فقیه در استان قول داد که همکاری و همراهی آستان قدس رضوی را در این زمینه جلب کند که حالا باید پیگیر باشیم و از آستان قدس بخواهیم در این امر اجتماعی مشارکت داشته باشد.
وی همچنین گفت: در مورد خانواده‌های ایرانی که کودکان خود را به خیابان می‌فرستند باید پیگیری کنیم که اگر مشکل اینها اقتصادی است با توانمندسازی خانواده، از بازگشت کودکان به خیابان پیشگیری نماییم و همچنین اگر والدین آسیب‌دیده باشند یا نیاز به حمایت‌های روانی اجتماعی داشته باشند پیگیری شود که مشکلات آنها مرتفع گردد و کودک در محیط سالمی به زندگی ادامه دهد.
معاون اجتماعی بهزیستی خراسان رضوی نیز در این بخش گفت: مرکز حمایتی آموزشی تحت نظارت بهزیستی، کار پیگیری و توانمندسازی خانواده‌های ایرانی را انجام می‌دهد و تا کنون بیش از 50 خانواده، بازتوان شده‌اند که عملکرد خوبی در این بخش رقم خورده و انتظار می‌رود که با افزایش اعتبارات این بخش، شاهد عملکرد بهتری در سایر مراکز که از این پس راه‌اندازی خواهد شد باشیم.
وی همچنین از همکاری دادستانی و مجتمع شوق زندگی که با همکاری مشترک دستگاه قضایی و شهرداری مشهد برای کمک به این طرح راه‌اندازی شده قدردانی کرد و گفت: امیدواریم بتوانیم با همکاری یکدیگر، یک الگوی کشوری مناسب از این طرح فراهم کنیم و از این طرح سربلند بیرون بیاییم.